Najstarszy ogród botaniczny na świecie - spacer w przeszłość...

Majówkowy tydzień spędziliśmy w magicznej Toskanii, a jednym z założeń naszych spacerów było odwiedzanie dawnych ogrodów. Rozpoczęliśmy nasze wizyty od Ogrodu Botanicznego w Padwie, który jest najstarszym ogrodem botanicznym na świecie. Został on założony w roku 1545 - tak, pomyślcie przez chwilę, w tym czasie w Polsce panował Zygmunt I Stary... Nic dziwnego, że ten ogród jest wpisany od 1997 roku na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Ten sam układ rabat został zachowany przez ponad 470 lat!

W czasach renesansu, ogrody przy uniwersytetach gromadziły głównie okazy roślin użytkowych o rozmaitych zastosowaniach medycznych. Tak samo było i tutaj, w Padwie. Początki ogrodu to tzw. "Horto medicinale", którego oryginalny projektant pozostaje nieznany. Projekt ogrodu był niezwykle prosty, geometryczny, a poszczególne grządki wznosiły się o około 70 cm powyżej ścieżek. Można z łatwością zauważyć, że choć ogród znacznie się powiększył, jego układ trwa do dziś...

Rabaty i ścieżki wytyczone w przeszłości...

W kilka lat po założeniu, w związku z ciągłymi nocnymi kradzieżami cennych roślin leczniczych, ogród został otoczony dekoracyjnym murem, który w latach późniejszych uzupełniono o dekoracyjne płotki rozdzielające poszczególne kwatery. W kolejnych latach, dodano klasyczne dekoracje, z których najbardziej podobały mi się żeliwne piętrowe kwiatostany. Teraz, dodatkowo rozpięte są na murze rozmaite pnącza. Moją uwagę przykuła przepiękna, ogromna roślina, której uprawa w naszym klimacie w zasadzie nie jest możliwa. To brezylka (Caesalpinia), tropikalne pnącze spokrewnione z glicynią. Jego łacińska nazwa nawiązuje do włoskiego botanika, Andrea Cesalpinio, który w II połowie XVI wieku opisywał i klasyfikował rośliny.

Wyjątkowe detale dekoracyjne ukryte wśród pnączy

 W związku z postępującym podbojem świata, ogród botaniczny w Padwie rozszerzył swoją funkcje. Można powiedzieć, że zainteresowanie rodzimymi i znanymi od dawna roślinami przygasło, a rozpętała się namiętność do nowości przywożonych przez odkrywców Ameryki. Patrząc z dzisiejszej perspektywy nie wydaje się to może już ciekawe, ale wyobraźmy sobie, jak czuli się botanicy, którzy po raz pierwszy posadzili w tym ogrodzie obce rośliny, przybyłe z Nowego Świata i z innych części Europy. Co więcej, wiele z tych pierwszych, najstarszych egzemplarzy rośnie do dziś i można je oglądać. A zatem, zobaczmy...
 

najstarsze drzewo posadzone w ogrodzie w roku 1585 

 Pierwszym, najstarszym z kolekcji wyjątkowych przybyszów jest palma, zwana palmą miniaturową czyli karłatka niska (Chamaerops humilis). Została ona sprowadzona z południowej części Włoch i rośnie w tym samym miejscu od ponad 400lat. Była  podziwiana przez wielkich myślicieli, naukowców i poetów. Potocznie nazywana jest palmą Goethego, który w roku 1786 opisał ją w dziele dotyczącym ewolucji roślin. Już w 1874 roku, została osłonięta niewielkim pawilonem, który po wielu modernizacjach chroni ją do dziś. W takich idealnie cieplarnianych warunkach, palma wytworzyła wiele wysokich pni, co było podstawą, do opisania jej jako odrębnej, niewystępującej w naturze odmiany drzewiastej (Chamareops humilis var.arborescens).

Miniaturowa a przedwieczna - palma, która rośnie tu ponad 450 lat

pierwszy egzemplarz miłorzębu sprowadzony do Europy w 1750 r

W porównaniu do palmy Goethego - młodsza o prawie 200 lat roślina, może nie robić już wielkiego wrażenia. Ja jednak cenię sobie miłorzęby jako nietypowe rośliny nagonasienne, które kryją w sobie wiele ciekawostek. Myślę o tym, jak czuł się padewski botanik, kiedy zobaczył po raz pierwszy całkowicie nieznaną w naszym świecie roślinę z szerokimi blaszkami liściowymi i kwiatostanami podobnymi do iglaków. Dopiero 17 lat później, Linneusz opisał i sklasyfikował miłorząb, błędnie zapisując japońską nazwę wymawianą ginkyo jako Ginkgo. Pierwszy miłorząb jest okazem męskim, na którym w latach 1800 doszczepiono gałązki żeńskie.

Imponujący miłorząb

najstarszy platan posadzony w 1680 r

Platany wschodnie, które obecnie uznajemy za rośliny typowe dla włoskich czy francuskich miast, to krzyżówka sprowadzona do Anglii w połowie XVII wieku. Jest ona bardziej odporna na suche warunki europejskie. Już w roku 1680 sprowadzono do Padwy egzemplarz nowej odmiany i posadzono na terenie arboretum.

 

Lata mijają a platan trwa...



Do imponującej kolekcji najstarszych "pionierskich" egzemplarzy, które od Padwy rozpoczynały wędrówkę po europejskich ogrodach i warzywnikach, możemy dodać jeszcze: cedr himalajski, słoneczniki, pomidory, ziemniaki, frezje, tulipanowce, sezam, bzy i żółte jaśminy. Niesamowite prawda? To krótkie zestawienie pokazuje też, jak niezwykle istotna była i jest rola ogrodów botanicznych dla systematyki i introdukcji roślin.



 

Poza początkowym zamysłem leczniczym, rozbudowanym o badania nad roślinami przywożonymi do Europy, ogród botaniczny w Padwie jest po prostu przyjemnym, zadbanym miejscem do wypoczynku, w którym zachowano wiele starych detali. Do dziś skuteczne są dawne płoty okalające rabaty...

To mi się podoba

... a opisy roślin na tabliczkach nadal są wykonywane ręcznie.

W kolekcji musi panować porządek

Oczywiście, w kolekcji jest także wiele ciekawych, ładnych, unikalnych roślin, które nie mają tak rozbudowanej historii. To co na mnie zrobiło największe wrażenie to właśnie historia i ciągłość pozwalająca na trwanie i rozwój kolekcji sprzed ponad 450 lat. Dlatego bardzo się cieszę, że mogłam odwiedzić tak unikalne miejsce.

Stałość i zmienność w świecie roślin

Informacje praktyczne:
Ogród Botaniczny jest położony bardzo blisko starego miasta. Warto spacerując po starówce, skręcić w boczne uliczki aby dojść do tej oazy zieleni. Jak widać, wieże i kopuły Bazyliki św. Antoniego górują nad ogrodem, pomiędzy starym miłorzębem (po lewej) i starą palmą karłową w swojej osobistej palmiarni (po prawej).

Idealne miejsce odpoczynku

 

strona oficjalna ogrodu - tutaj

godziny otwarcia i ceny biletów - tutaj

multimedialna podróż w przeszłość - tutaj